«PASOLINI VS. FASSBINDER: cuerpo, política y arte contemporáneo»
octubre 28 - noviembre 13
BilbaoArtek Pasollini vs Fassbinder: gorputza, politika eta arte garaikidea mintegia hartuko du urriaren 28tik azaroaren 13ra. Fabro Tranchida eta Sara Díez Garcíaren eskutik.
Topaketak eta proiekzioak Art House Zineman egingo dira eta publikoari irekita daude.
Programa honek bi sortzaile oparo eta konplexu hauen lanak aztertzen ditu: Pier Paolo Pasolini (1922-1975, Italia) eta Rainer Werner Fassbinder (1945-1982, Alemania). Bi egile ameslari, eklektiko eta polemiko horiek, ibilbide, interes eta testuinguru oso desberdinak dituzten arren, antzekotasun batzuk dituzte gizartearekiko jarrera kritikoan, bizitzari aurre egiteko muturreko moduan, beren lanen azpian dagoen diskurtso politikoan eta gizartearen aurrean jarrera kritiko eta erradikala erakusteko beldurrik ezean.
Programak, beraz, bi figura horiek erlazionatzen ditu, artearen bidez hainbat etapa, gatazka eta problematika soziokultural aztertzeko. Ez bakarrik zinearen bidez, baita Pasoliniren kasuan ere (martxoaren 5ean 102 urte bete ziren jaio zenetik), literaturaren bidez. Bere kasuan, bere “ragazzi di vita” (bizitzako mutilak, kalekoak) aztertuko ditugu: batez ere langile klaseko langile gazteak ziren pertsonaiak, Italia kontraesankor, hagiografiko eta proletario baten periferietatik zetozenak.
Fassbinderren kasuan, bere antzezlanetako eta filmetako pertsonaietan sakonduko dugu, eta, horien bidez, gizartearen erretratu kritikoa egingo du, zehazki, gerraosteko burgesia alemaniarrarena. Figura horiek, nolabait, “outsiderrak” dira (kriminalak, etorkinak, prostitutak, alargunak, homosexualak), eta sistema baten biktima eta/edo borrero dira; sistema horrek, maitasunaren eta autoerrealizazioaren etengabeko bilaketan, esplotatzera edo esplotatuak izatera bultzatzen ditu.
Ibilbide ikonografiko eta zinematografiko baten bidez, bi egileen gaiak, estiloak, eszenak, pertsonaiak eta testuinguruak aztertuko ditugu, eta, ondoren, artista garaikideen lanekin hitz egingo dugu (Larry Clark, Bruce LaBruce, Albert Serra edo Santiago Sierra, beste askoren artean), bi artista emankor horiek beren ekoizpenak garatzeko erreferentetzat hartu baitzituzten. Azken hori ikastaro hau emango dugunoi eta artista gisa egiten dugun lanari, interesei eta ikasketa-eremuei dagokie. Sara Díez Garcíaren kasuan, jorratzen dituen gaietan (botere-dinamikak, identitatea) zein bere piezen estetika dekadentean isla daiteke; eta Fabro Tranchidaren kasuan, artean gizonen ikusgarritasunen irudikapenei buruzko ikerketaren bidez.
Mintegiak hiru topaketa izango ditu, eta horietan Pasolini eta Fassbinder aztertuko ditugu, bai beren testuinguruetan bai leku komunetan, saio bakoitzeko honako gai edo perspektiba hauetan zentratuz: gorputza, politika eta arte garaikidea. Saio bakoitzaren osagarri, autore bakoitzak landutako gaiari buruz egindako film bat proiektatuko da, publikoak aurretik azaldutako eta eztabaidatutako teoriari buruz gogoeta egin dezan.
MINTEGIAREN INFORMAZIOA
Data eta iraupena: Urriaren 28tik azaroaren 13ra (28, 29 eta 30; azaroaren 4, 5, 6, 11, 12 eta 13)
Proiekzioen egutegia
1. ASTEA:
- Asteartea 10/28 – 1. Mintegia: Gorputza
- Asteazkena 10/29 – Proiekzioa: “Mamma Roma”
- Osteguna 10/30 – Proiekzioa: “Indartsuenaren legea”
2. ASTEA:
- Asteartea 11/4 – 2. mintegia: Politika
- Asteazkena 11/5 – Proiekzioa: “Teorema”
- Osteguna 11/6 – Proiekzioa: “El viaje a la felicidad de Mamá Küsters”
3. ASTEA:
- Asteartea 11/11 – 3. mintegia: Arte garaikidea
- Asteazkena 11/12 – Proiekzioa: “Saló o los 120 días de Sodoma”
- Osteguna 11/13 – Proiekzioa: “Querelle”
LEHEN TOPAKETA: GORPUTZA
1. HIZLARIEN AURKEZPENA: FABRO TRANCHIDA ETA SARA DÍEZ
Beren lanen statement-en garapen laburra eta bakoitzaren lau proiektu garrantzitsuren laburpena. Nola deskubritzen ditugun bi autoreak eta haien eragina gure lanean.
2. NOR IZAN ZIREN PIER PAOLO ETA RAINER WERNER?
Bi egileen biografiaren errepasoa, haien ikuspuntu artistiko, estetiko eta politikoak aztertuz; Pasoliniren eta Fassbinderren arteko antzekotasun eta desberdintasunak aztertuz. Bien haurtzaroan, gaztaroan eta heldutasunean zeharreko bidaia izan zen, eta horiek nola baldintzatu zuten bere lana, oraintsuko faxismoaren ondorioak oraindik ere zekartzaten bi testuinguru kontserbadoretan.
Errebeldeak, kontraesankorrak eta emankorrak. Pasolini artista polifazetiko gisa garatu zen: margolaria, kazetaria eta kritikaria, idazlea, zinegilea eta baita futbol-jokalaria ere. Fassbinder, bestalde, aktore eta antzerkigile gisa hasi zen, zinema idazten eta zuzentzen erabat jardun aurretik.
3. KIDEGO URRATZAILEAK
Gure abiapuntua artisten gorputzak dira; beren izpiritu urratzaileak eta beren bizimodu bizi edo muturrekoak eraman zituen mugen isla. Era berean, bere lanetan agertzen diren gorputzek etengabeko obsesioak, kontraesanak eta arketipoak pertsonifikatzen dituzte.
Bi egileen hurrengo filmetan “gorputz” horiek aztertuko ditugu, bakoitzaren puntu komunak adieraziz. “Teorema”, “Ebanjelioa San Mateoren arabera”, “Mamma Roma”, Bizitzaren Trilogia eta “Salò o los 120 días de Sodoma”, Pasolinirena, eta “La ley del más fuerte”, “En un año con 13 lunas”, BRD Trilogia eta Fassbinderren “Querelle”.
4. PROIEKZIOAK
Mintegiaren lehen zati hau “Mamma Roma” (1962) eta “La ley del más fuerte” (1975) filmen proiekzioarekin itxiko dugu, ikustaldiaren inguruan aurreko topaketan azaldutako guztiari buruz hausnartzeko beharrezko osagarri gisa
BIGARREN TOPAKETA: POLITIKA
1. KRISTAUTASUNAREN ETA ANARKIAREN ARTEAN
Bi egileek, beren nortasunetik eta obratik, oso jarrera politiko erradikala hartzen dute beren garai eta herrialdeetako gizartearekiko. Bai militantziatik (Pasolini Alderdi Komunistako kide izan zen), bai statement politiko gisako obraren bidez (Fassbinderren obran ezkutuko anarkismoaren kasua da, anarkistei egindako kritika barne).
Topaketa honetan, politikaren aztarnak ikusiko ditugu bere lanetan, eta ahaztu gabe elkarrizketak eta saiakerak, pertsona disidente gisa duten jarrera erradikala modu ireki eta ausartan azaltzen dutenak. Azalduko dugu nola kide ziren komunitateek biak baztertu zituzten, eta beren garaiko gizarteak ez zuela beti jakin filmen edo bertan bizi zen salaketa sozialaren irakurketa zuzena egiten.
2. KONTRAESANAK
Azterketa-prozesu honetan, bien lanak (beren ideologien edo bizitza ulertzeko moduen isla gisa) eta beren egileak bizi ziren modua desberdinak diren puntuak aurkituko ditugu. Pasoliniri dagokionez, “ragazzi di vita” ekin duen harremana aztertuko dugu paperean eta pantailan, bere bizitzarekin kontrastean. Fassbinder-en, bere filmetan erakusten zuen botere-abusuaren salaketa aztertuko dugu, harreman pertsonalekin eta lan egiten zuen troupearen barruan zuen jarrera autoritarioarekin alderatuz.
Bere jarrerak gaur egun iragazten ditugunean, kontraesanak aurkituko ditugu komunitateekin, hala nola LGTBIQ+ (Pasolini berdintasunezko ezkontzaren aurka zegoen, bere sexualitatea modu nomada eta klandestinoan bizi baitzuen).
3. PROIEKZIOAK
Mintegiaren bigarren zati hau Pasoliniren “Teorema” (1968) eta Fassbinderren “Viaje a la felicidad de Mama Küsters” (1975) filmen proiekzioarekin osatuko dugu.
HIRUGARREN TOPAKETA: ARTE GARAIKIDEA
1. BETIEREKO PROBOKAZIO BATEN OINORDEKOAK
Azken topaketa honetan, Fassbinderren eta Pasoliniren obrako elementu inplizitu eta esplizituak berreskuratu, hartu eta urratzen dituzten artista garaikideen lana aztertuko dugu. Askoren artean, Nan Goldin, Larry Clark, Robert Mapplethorpe, Slava Mogutin, Pierre et Gilles, Albert Serra, Santiago Sierra, François Ozon, Abel Azcona, Marina Abramovic eta Pedro Almodovarren lana aztertuko dugu, kinki zinema, Antionio Verni, Derek Jarman, Gus Van Sant, Ed Templeton, Philip-Lorca diCorcia, Collier Schorr… baita artista gisa egiten dugun lana ere.
Azkenik, Bruce LaBruceren presentzia birtuala izango dugu. Bere azken filmari buruz hitz egingo digu, “The Visitor” (2024); Pasoliniren “Teorema” ren berrinterpretazio oso pertsonala.
2. PROIEKZIOAK
Mintegia amaitzeko, Pasoliniren “Salò o los 120 Días de Sodoma” (1975) eta Fassbinderren “Querelle” (1982) ikusi genituen. Berez konplexuak diren bi pieza direnez, uste dugu beharrezkoa dela mintegian gauzatu dugun aldez aurreko testuinguruan kokatzea, gaizki interpretatuak edo hutsalak izateko arriskua izan dezaketen filmak baitira. Gure ustez, egile bakoitzaren azken filma ezin hobea da beren ibilbideak etetearen inguruko eztabaida bat ezartzeko eta bi filmek zinemaren eta kultura herrikoiaren historian izan zuten eragina eta ondarea aztertzeko. Horrela, mintegiari amaiera emango diogu zinemaren historian funtsezkoak diren bi piezarekin, hiru topaketetan jorratutako gaiak batzen dituztenak: gorputza, politika eta arte garaikidea.
FABRO TRANCHIDA
(1987, Buenos Aires). Guggenheim New York Museoa saria irabazi berri duen artista bisuala da, artearen historiako irakaslea, UNTREFen (Argentina) Artearen eta Kulturaren Kudeaketako irakaslea eta Arte Garaikide Teknologiko eta Performatiboko magisterra (Euskal Herriko Unibertsitatea).
Maskulinitatearen eta gazteriaren irudikapenei buruzko ikerketa bisualak egin ditu honako lagin hauetan: Hagiografías de Barrio (2023, Wunsch gallery Bs. As.), SHORTS (2016, El Mirador Fundazioa), Sobre los declives y las islas (2015, Paco Urondo Kultur Etxea), La misa de los pibes (2015, Brandon Etxea, Bs. As.) eta Boyness (2014, El Mirador Espacio). Unibertsitateko irakaskuntzan aritzen da 2008tik. Artearen eta diseinuaren historia I (UCES, Buenos Aires) eta Artearen eta diseinuaren historia II (UCES, Buenos Aires) katedretako irakasle titular gisa, eta lan praktikoen buru gisa Kulturaren Historia I katedran (UNTREF, Buenos Aires) eta online hainbat mintegitan.
Graduondoko mintegiak eman ditu artearen kuradoretza eta kritikaren esparruan, irakasle gonbidatu gisa FUCen (Buenos Aires), UBAko Kultur Kudeaketako Masterrean eta arte garaikideko ikastaro trinkoak hainbat museotan, hala nola Bigarren Mendeurreneko Etxean (Buenos Aires), Arte Ederren Museo Nazionalean (Buenos Aires), Emilio Caraffa Museoan (Córdoba Arg), ArtexArte Fundazioan (Buenos Aires), BilbaoArte Fundazioan (Bilao) eta Blackkamera argazki-eskolan (Bilbo).
Artista bisual gisa, erregulartasunez erakusten du bere obra 2008tik. 2015ean, Los Picoletos bikote artistikoa sortu zuen, Dante Litvak artistarekin batera. Horrekin, diskurtso artistiko zabala garatu du gazte-identitate disidenteei lotuta, eta solo-showak aurkeztu ditu hainbat erakundetan, hala nola Patio Herreriano Museoan (Valladolid), BilbaoArte Fundazioan (Bilbo), eta beste artista batzuekin lankidetzan aritu da, hala nola Niño de Elche, Pedro G. Romero, Adrián Castañeda, etab.
Sendatzaile/komisario gisa, honako erakusketa kolektibo hauek egin ditu: “Madre monstruo, Misa monstruo” (Vitriol Galeria, Buenos Aires, 2024), “Las armas tierna” (Wunsch gallery, Buenos Aires, 2018), “Ars erotica” (Recoleta Kultur Etxea, 2018) eta Eric Markowskiren “Un lugar sagrado” (Quimera galeria, Buenos Aires, 2016).
SARA DÍEZ GARCÍA
(Getxo, 2001) Diziplina anitzeko artista honen lana, batez ere, egile-zinean eta argazkigintzan oinarritzen da, musikarekin, literaturaren diseinuarekin eta kultura-kritikarekin lotutako proiektuak egiteaz gain. Euskal Herriko Unibertsitateko Sorkuntza eta Diseinuko Gradua eta Arriagako J.C. Musika Kontserbatorioko Pianoko Gradu Profesionala ditu.
Karreraren lehen urteetan, Kamara Klandestina ezizenarekin zuzendu eta grabatu zituen bere lehen ikus-entzunezko piezak, Lidia Villarino artistarekin batera; “Aladdin Sane” eta “Stranger Than Kindness” (biak 2020koak). Azken hori aukeratu zuten Nick Cave & the Bad Seeds, Bad Seed Teevee Cover Takeoverren zuzenekoan agertzeko. Gainera, Camile Duhart eta Imanol Abad artista bisualekin kolaboratzen du, “Criaturas del Lago” (2022) opera primarekin.
Bere “Pop Crimes” (2021) fotomuntaketa saila Madrilgo Fuego en Notre-Dame arte aldizkarian argitaratu zuen, II. edizio honen azala izanik. Urte horretan bertan, “Perros de lluvia” bere kontakizuna Luma (Bartzelona) literatur aldizkariaren 8. liburukian agertzen da, eta 2022an “La
Ehiztariaren gaua “. 2023an, El Correok “The Lick” argazkia argitaratu zuen, “Sedukzioa” I. Lehiaketan akzesita irabazi zuena. Helena Goñiren Caleidoscopio programaren II. edizioan (2021) parte hartu zuen. Horri esker, BilbaoArteko Erabiltzaile Beka lortu zuen eta “They fell from a Liquid Sky” (2022) argazki-sorta garatu zuen, new wave azpikulturaren inguruko ikerketa bisual bat egin ondoren. Gazte Bulegoan (Barakaldo) eta Donations Project-en (Bilbo) erakutsi zituen argazkiak.
2021ean bere ekoiztetxea sortu zuen, Anger Films, “Johnny by Night” (2023) film laburra ekoizteko. Bilboko hainbat aretotan proiektatu zuen (Cineclub FAS, Bilborock, Fundación BilbaoArte Fundazioa, Euskal Herriko Unibertsitatea, Miguel de Unamuno Ikastetxe Nagusia, El Nido, Donations Project) eta Madril (Bikain). 2023an Radio Nighthawks podcasta sortu zuen Irati Otxoa argazkilariarekin batera. BilbaoArte Fundazioan grabatu eta Radio Relativa irratian (Madril) emititzen dute. 2024an, Anger Filmsen zigilupean, Head Holes (“Nightclub” eta “Wasted”) eta Nuclear Dreams (“Maniac”) bandetarako bideoklipak zuzendu eta grabatzen ditu.